Tüm Dersler için Kaynak Site
Bir önceki dersimizde görme olayının gerçekleşmesi için ne gerektiğini öğrenmiştik.
Bugün de görmemizi sağlayan ışık kaynaklarını öğreneceğiz. Resimde ışık yayan varlıklar nelerdir? Başka hangi varlıklar ışık yayar?
Her ışığın üretildiği bir kaynak vardır. Işık üreten ve yayan kaynaklara ışık kaynağı diyoruz.
Çevremizden ışık kaynaklarına örnekler verelim?
Ampul, yıldız, el feneri
IŞIK KİRLİLİĞİ NEDİR?
Geceleyin çevremizi neden aydınlatıyoruz? Daha iyi görmek için, daha güzel çevrede bulunmak için, daha kolay çalışmak, daha güvende hissetmek için… Ticarette, turizmde çalışıyorsak iyi reklam yapmak ve müşteri kazanmak için. Fakat ne yazık ki hem Türkiye’de hem de bütün dünyada çok kötü gece aydınlatma uygulamaları var. Bu yanlış uygulama giderek yaygınlaşmakta ve artmaktadır.
Işık kirliliği, yanlış yerde, yanlış miktarda, yanlış yönde ve yanlış zamanda ışık kullanılmasıdır. Hava kirliliği havamızı, su kirliliği suyumuzu kirlettiği gibi, ışık kirliliği de iyi aydınlatmamızı kirletmektedir. Gereğinden fazla ve yanlış yerde ışık kullanmak etkisiz aydınlatma demektir; bunun sonucu olarak ışığı üretmek için harcanan enerjinin önemli bir kısmı da boşa gitmektedir.
Işık kirliliği yüzünden bir çok canlılın hayatı tehlikeye girmektedir. Bunun en iyi bilinen örneği kumsallarda yavrulayan deniz kaplumbağalarıdır. Kablumbağa yavruları deniz ile kara arasındaki aydınlanma farkını, denizden yansıyan ışığı kullanarak denize ulaşırlar; karadaki yapay aydınlanma fazla ise deniz yerine karaya yönelen yavrular yırtıcı hayvanlar tarafından telef edilmektedir.
Işık kaynakları ısıya görede 2 ‘ ye ayrılır.
1) SICAK IŞIK KAYNAKLARI 2) SOĞUK IŞIK KAYNAKLARI
Sıcak ışık kaynakları ellediğimizde ellerimiz yanması durumundaki ışık kaynaklarıdır. Kibrit , ateş , güneş , yıldırım , çakmak normal ampul sıcak ışık kaynağıdır.
Soğuk ışık kaynakları ise ellediğimizde elimiz in yanmadığı durumlardır. Ateş böceği , lambalı balık , floresan lamba , tasarruf ampulleri , halojen lamba soğuk ışık kaynaklarıdır.
Kütle
Maddelerin sahip oldukları özelliklerden biri de miktarlarıdır. Her maddenin belli bir miktarı vardır. Madde miktarına kütle denir.
Maddelerin kütlesini ölçmek için eşit kollu terazi, terazi, elektronik terazi, baskül gibi araç gereçler kullanırız.
Kilogram “kg”, gram “g” sembolü ile gösterilir.
Kilogram, gramın bin katıdır. Bu eşitliği şu şekilde ifade ederiz: 1 kg = 1000 g
20 kg = 20 x 1000 = 20 000 g
5000 g = 5000 : 1000 = 5 kg
Pirinç, soğan, patates, elma gibi maddeleri doğrudan tartıya koyarak, sıvı maddeleri ise kabıyla birlikte tartıya koyarak tartarız.
Sıvı maddelerin tartım değeri, sıvının ve kabın toplam kütlesidir. Sıvının kütlesini bulmak için toplam kütleden kabın kütlesini çıkarırız.
Kabı, içi boşken ölçtüğümüz kütleye dara; içindeki sıvı ile birlikte ölçtüğümüz kütleye ise brüt kütle (toplam kütle) denir.
Brüt kütleden darayı çıkardığımızda bulduğumuz kütleye ise net kütle (sıvının kütlesi) adı verilir.
Toz şeker, çay, tuz gibi küçük taneli katı maddeler de bir kaba konarak tartılır. Paket ve kap içindeki maddelerin net kütleleri, üzerlerinde belirtilir.
HACİM
Maddenin boşlukta kapladığı yere hacim denir.
Birimi Litre veya Mililitre’dir. Katı sıvı ve gazların hacimleri farklı farklı şekillerde ölçülür.
Dereceli silindir ile ölçülür. Hacmi ölçülmek istenilen sıvı dereceli kaba konularak, kap üzerindeki hacim değeri ölçülür. Bu değer sıvının hacim değeridir.
Düzgün şekilli katıların hacimleri ölçülürken aşağıdaki formül kullanılır;
HACİM = EN x BOY x YÜKSEKLİK
Düzgün şekle sahip olmayan katıların hacimleri ise dereceli silindir ile ölçülür.
Taş Küre
Yer kabuğu olarak bilinir. Kayaçlardan oluşur. Kalınlığı her yerde aynı değildir. Kalınlık denizlerde daha azdır. Üzerinde canlılar yaşar.
Hava Küre
Atmosfer olarak bilinir. Çeşitli gazlardan oluşur. Bu gazlar Dünya’mızı sarar. Hava olayları bu katmanda olur. Güneş’ten gelen zararlı ışınları süzer.
Su Küre
Okyanuslar, denizler, göller vb bu küreyi oluşturur. İçinde canlılar yaşar. Taş küre ile iç içedir.
Ateş küre
Manto olarak da bilinir. Kızgın erimiş haldedir. Yanardağlardan çıkan lavlar bu katmandan gelir.
Ağır Küre
Çekirdek olarak da bilinir. Sıcaklığı en yüksek olan katmandır. Dünya’nın merkezindedir.
MADDENİN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ
1) RENK 2) KOKU 3) TADI 4) SERTLİK / YUMUŞAKLIK 5 ) ESNEKLİK
6 ) KIRILGANLIK 7) PÜRÜZLÜ OLUP / OLMAMA 8) SUDA YÜZME /BATMA
9) MIKNATIS TARAFINDAN ÇEKİLİP / ÇEKİLMEME 10) IŞIĞI GEÇİRME/GEÇİRMEME
1) RENK
Her maddenin rengi olur veya olmaz. Maddeleri birbirinden rengine bakarak ayırabiliriz. Limon sarı , kömür siyah , un beyaz , su renksizdir.
2) KOKU
Her maddenin farklı kokuları olabilir veya olmaz. Limon , çorba ,kolonya nın kokusu varken taşın , demirin yoktur.kokusuna göre maddeleri ayırabiliriz.
3) TADI
Her maddenin tadı frklıdır. Kimi acı , kimi tatlı , kimi ekşi , kimi tuzlu olabilir. Tadını bilmediğimiz nesneleri tatmamalıyız. Zehirli olabilir.
4) SERTLİK / YUMUŞAKLIK
Her madde aynı serylikte değildir. Demir , taş sertken pamuk , balon yumuşaktır.
5) ESNEKLİK
Kuvvet etkisi ile şekli değişen , kuvvetin etkisi kalkınca eski haline dönen maddelere ESNEK MADDE denir. Lastik , sünger , yay ESNEK MADDELERDİR .
DEMİR , TAŞ esnek madde değildir.
6 ) KIRILGANLIK
Yere düştüğünde veya bir cisme çarptığında parçalanabilen maddelere KIRILGAN madde denir. Cam bardak , porselen tabak kırılgan maddedir.
7) PÜRÜZLÜ OLUP ( OLMAMA
Bazı maddelere elimizi sürtüğümüzde girinti ve çıkıntıları hissederiz. Bu girinti ve çıkıntılara PÜRÜZLÜ madde denir. Eger elimize bu girinti ve çıkıntı gelmiyorsa o madde PÜRÜZLÜ madde değildir. Cam pürüzsüz , yıkık duvar pürüzlüdür.
8) SUDA YÜZME /BATMA
Bazı maddeler suda batmaz bazıları batar. Ağaç ,ağzı kapalı plastikler suda batmayıp yüzerken taş , demir batar.
9) MIKNATIS TARAFINDAN ÇEKİLİP / ÇEKİLMEME
Bazı maddeler mıknatıs tarafından çekilirken bazıları çekilmez. Demir , nikel , kobalt gibi maddeler mıknatıs tarafından çekilirken taş , kumaş mıknatıs tarafından çekilmez.
GAZ MADDELER ETKİNLİĞİMİZ
Aşağıdaki cümleleri uygun kelimelerle dolduralım.
Yayılırlar-uçucu-şekilleri-hissedebiliriz–delikten-gaz-şeklini-kokusundan–etkilerinden -sıkıştırılabilirler
Gaz maddeler………………………………..
Doğru olanların başına D yanlış olanlara Y harfi yazalım 1………Gaz maddeler uçucudur.
2……..Gaz maddeler bulundukları kabın şeklini alırlar.
3………Bulundukları ortamda yayılamazlar.
4………Gaz maddelerin belirli şekilleri vardır.
5………Gaz maddelerin varlığını hissedebiliriz. Ancak gözümüzle göremeyiz.
6………Su gaz bir maddedir.
7……..Çok küçük bir delikten bile sızıp çıkabilirler.
8………Buz suyun gaz haline örnektir.
SIVI MADDE
Su , süt , çay , ayran , kola , kolonya , benzin , çorba suyu ,şurup , şalgam , meyve suyu birer sıvı maddeye örnektir.
SIVI MADDENİN ÖZELLİKLERİ
1) BELLİ BİR ŞEKLİ YOKTUR.
Sıvılar girdiği kabın doldurduğu kadarının şeklini alır. Yani sıvıların şekli olmayıp girdiği kabın şeklini alır. Eğer çikolata kabı ayı şeklinde ise çikolata da ayı biçiminde çıkar.
2) AKIŞKANDIR
Sıvıları bir yerden başka bir yere taşımak için kaba ihtiyaç vardır. Çünkü sıvılar akışkandır. Bir yere suyu dökersek akar .
3) SIKIŞTIRILMAZ
Sıvı maddeleri sıkıştırmak mümkün değildir. Eğer sıvı maddeleri sıkıştırmak istersek elimizin parmakları arasından kayar, sıçrar. Bu yüzden sıvılar sıkıştırılamaz. Eğer bir hortumu musluğa sıkıca bağlayıp ve hortumun diğer ucunu da bağlarsam, musluğu açtığım da ya hortum yırtılır ya da hortum musluktan çıkar. Bu olay bize sıvıların sıkıştırılamayacağını anlatır.