Yazar: hakan

Dünyada en çok kullanılan dillerden biri Çincedir. Fakat Çince dünyanın değişik bölgelerine yayılmış bir dil değildir. Bu durumun sebepleri neler olabilir?

Çinlilerin 3500 yıllık yazılı tarihi ve büyük bir medeniyete sahip olmaları sebebiyle tarih boyunca kendilerine özgü gelenek ve göreneklerini kaybetmediklerinden dolayı dağılma ve yayılma göstermemişler ve herhangi bir kavmin etkisi altında kalmamışlardır.

Tarihi boyunca büyük nüfus göçleri olmaması, sanayi devrimi öncesi dünyada tarım faaliyetlerinin ileride olup fazla nüfusu beslemeye yetmesi ve aynı zamanda tarım alanında çalışacak eleman ihtiyacının fazla olması büyük nüfus artışlarını tetiklemiş ve günümüze değin bu şekilde gelmiştir.

Tarihi boyunca birçok bölgeyi ele geçiren Çin, ele geçirdiği coğrafyalarda dilden önce din etkisi ile insanları etkilemiş ve sosyal, siyasi, ekonomik anlamda Çin kültürü etkisinde bırakmıştır.

Çinlilerin dil konusunda baskı yapmamalarının nedenleri arasında Çincenin zor bir dil olduğu iddia edilebilir. Kendine has bir harf sistemi olması, cümle kalıbı yapısı ve anlam bilgisi olan Çince de, “Hanzi” denilen Çince yazı karakterleri vardır. Bu karakterlerin görsel olarak ezberlenmesi ve yazıda kullanılması gerekir. Her bir karakterin seslendirmesi farklıdır. Bu nedenle Çince öğrenecek bir kişinin sadece karakterlerin yazımını öğrenmesi yeterli değil aynı zamanda sesini de öğrenmesi ve ses tonunu karaktere uygun olarak çıkararak cümleler kurması gerekmektedir. Bugünkü teknolojiye rağmen insanlar halen çekincede kalmaktadırlar.

Toplumda kitap okumanın yaygınlaşması için ne gibi farkındalıklar gerekir?

Günümüzde toplumumuzun en büyük sorunlarından bir tanesi de az kitap okunmasıdır. İnsanların kitap okumaktan kaçması, üşenmesinin altındaki sebeplerin araştırılması ve en uygun çözümler getirilmesi gerekiyor. Bu konuda pek çok akademisyen, iletişimci ve yazar başarılı çalışmalara imza atsa da yine de istatistikler bizlere kitap okuma oranlarındaki düşüşü gösteriyor. Oysa insanların okumaya üşendiği kitaplar kişinin sadece bilgilenmesini değil hayal gücünün de genişlemesine olanak sağlamaktadırlar.

Örnek vermek gerekirse, bir dizi ya da filmi seyretmeyi kitap okumaya tercih eden kişiler olayları sadece iki boyutlu görürler. Normalde bir haftada olan tüm olaylar, yaşanan gelişmeler, duygular 40 dakikaya sığdırılmaktadır ve bu da aslında kitaba oranla ne kadar yüzeysel bir hikâyeye dahil olduğunuzu göstermektedir. Betimlemeler yetersiz ve insan ruhuna dokunan önemli ayrıntılar eksiktir. Oysa bir kitapta kahramanın yaşadığı tüm olayları onun gözünden yaşar, onun yanında yürür, onunla konuşur, empati kurarsınız.

Okuduğunuz dizeler birer dize değil adeta size aittir, ağzınızdan çıkandır. Tasvip ettiğiniz ya da etmediğiniz olguları daha rahat muhakeme edebilir ve olaylar karşısında doğru ve yanlışı daha rahat ayırt edebilirsiniz. Kısaca iki boyutlu bir hikâyede sadece dışarıdan bir ziyaretçi olursunuz. Ancak bir kitabı okuduğunuzda hayatınızda da o anı yaşar ve içselleştirirsiniz.

Hayal gücünüz kalıpları aşar ve kendinizden de bir şeyler bulabilirsiniz. Belki de insanların anlayamadığı en önemli nokta da budur. Kitapta görülenler sadece sıkıcı harfler olmamalı, kitapta görülenler insanda merak uyandıran yeni bir yaşanmış ya da yaşanmaya hazır yeni bir maceranın habercisi olarak görülmelidir. Belki de ancak bu şekilde kitapların, dolayısıyla okumanın aslında sanıldığından çok daha önemli bir şey olduğu anlaşılabilir.

Siz de kitabın ortaya çıkış serüvenini anlatan bir hikâyeyi defterinize yazınız.

İnsanlık varoluşundan beri başından geçen olayları bir başkasına anlatma isteği içerisinde olmuştur. İyi ya da kötü insanın başından günlük pek çok şey geçebiliyor. Ancak ne üzücüdür ki acı tecrübelerin birer ders niteliğinde olması ve ileride bir daha tekrarlanmaması adına kayda alınması uzun yıllar mümkün olmamıştır. İnsanın en doğal güdülerinden bir tanesi de başından geçenleri gelecek nesillere aktarması olmuştur. Çünkü kurulan devletler, toplumların başından geçen doğal afetler, savaşlar gibi pek çok önemli konu ileride hatırlanmalıdır. Bu hem toplumsal bellek anlamında hem de duygusal bağ anlamında önemlidir.

Yazılı dönem öncesinde sözlü olarak aktarılan pek çok hikâye ya da mit doğal olarak kaybolmuştur. Her ne kadar bazıları yazıya aktarılmış olsa da günümüze kadar gelebilen belirli düzeydedir. Bu da insanların kaydetme ve yazılarla belgeleme ihtiyacının en önemli nedenlerinden bir tanesidir. İlk olarak duvarlara şekil ve sembollerle kazınan olaylar daha sonra yazının bulunması ile kâğıtlara geçmiştir. Şu an bile hala insanlığın ilk dönemlerinden kalma mağaralarda şekil ve semboller görmek mümkündür. Bunun temelinde de geleceğe ışık tutmak ve geçmişin anımsanmasını sağlamak vardır.

Kâğıda, dolayısıyla defter ve kitaba aktarılan her bir olay, hikâye geçmişin bilinme arzusundan ortaya çıkmış olmakla beraber toplumların bilincini de diri tutmaktadır. Olaylar, savaşlar, mitler ayrıca toplumların aidiyet duygusunu ve atalarına olan yakınlığı da sembolize ettiğinden önemli bir yerde durmaktadır.

Bir ülkenin edebiyatı o ülkenin toplumsal yapısını yansıtır mı?

Edebiyat, kişinin düşünce ve duygularını estetik unsurlar içerisinde karşı tarafa aktarılmasıdır. Yüzyıllardır edebi eserler toplumların yaşayışlarına, gelenek göreneklerine dönemin şartlarına uygun olarak ayna tutmuştur. Toplumun göremediği pek çok şeyi de yine edebiyat en ince ayrıntısına kadar insanlara göstermiştir. Toplumsal yapının iki türünden bahsedebiliriz. Birincisi insan ilişkilerini anlatan yani manevi yönüdür. Diğeri ise maddi yönü diyebileceğimiz nüfus, teknoloji ve doğayı kapsayan bölümüdür.

Ülke edebiyatı bu etkenlerin hepsini göz önünde bulundurarak yazınsal sanatı oluşturur. Ancak her ne kadar edebiyat belirli bir kültürün, gelenek, göreneğin aynası olsa da her bir insanda aynı olan manevi düşünce ve duyguların da dışa vurumu olarak görülmelidir. Edebiyat ve toplum ilişkisine baktığımızda yüzyıllardır ne denli güçlü bir bağ oluşturduklarını görmek mümkündür. Örnek vermek gerekirse 1800’lü yılların İngiltere’sini merak eden ve dönemin koşullarını, sosyolojik ve ekonomik yapısını merak eden birisi o dönem yaşamış edebiyatçıların eserlerine yönelirler. Çünkü bilirler ki o dönemi birebir gözlemlemiş, yaşanan olayları direkt olarak kâğıda aktarmış yazarlar vardır ve bu konuda hakkında en detaylı ve doğru bilgi de onlardan gelecektir.

Edebiyat eserleri, toplum özelliklerini barındırmakla beraber bunu yüzyıllar geçse bile en doğru şekilde yansıtabilecek yapıtlardır. Çünkü toplumun aynası olmayan ve toplumsal sorunları dile getirmeyen bir eser toplumdan da kopmuş demektir.